Sezonowe warzywa i owoce - kalendarz

Kupowanie i spożywanie sezonowych produktów ma wiele zalet: są bardziej aromatyczne, zawierają więcej składników odżywczych, są tańsze i mają mniejszy wpływ na środowisko. W tym artykule przedstawiamy szczegółowy kalendarz sezonowych warzyw i owoców dostępnych w Polsce, wraz z praktycznymi wskazówkami, jak wykorzystać je w kuchni.

Dlaczego warto wybierać sezonowe produkty?

Przed przedstawieniem kalendarza sezonowości, warto zrozumieć, dlaczego tak ważne jest wybieranie produktów zgodnie z naturalnym cyklem wegetacyjnym:

• Lepszy smak i aromat - owoce i warzywa zbierane w optymalnym momencie dojrzałości mają intensywniejszy smak i zapach
• Wyższa wartość odżywcza - produkty sezonowe zawierają więcej witamin, minerałów i antyoksydantów
• Niższa cena - w szczycie sezonu, gdy podaż jest duża, ceny są znacznie niższe
• Mniejszy negatywny wpływ na środowisko - mniej transportu, szklarni, chłodni i konserwantów
• Wsparcie lokalnych rolników - kupując sezonowe produkty, częściej wspieramy lokalnych producentów

Kalendarz sezonowych warzyw i owoców w Polsce

Poniżej przedstawiamy, które warzywa i owoce są dostępne w poszczególnych miesiącach roku. Warto zaznaczyć, że ze względu na zmiany klimatyczne i różnice regionalne, daty mogą nieznacznie się różnić.

ZIMA (grudzień - luty)

Grudzień

Warzywa: buraki, cebula, czosnek, dynia, jarmuż, kapusta (biała, czerwona, włoska), marchew, pasternak, pietruszka (korzeń), por, seler, ziemniaki

Owoce: gruszki, jabłka

Propozycje potraw: Rozgrzewające zupy (kapuśniak, zupa dyniowa, barszcz), zapiekanki z warzyw korzeniowych, surówki z kapusty, jarmużowe chipsy, szarlotka, kompot z suszu.

Styczeń

Warzywa: buraki, cebula, czosnek, jarmuż, kapusta (biała, czerwona, włoska, kiszona), marchew, pasternak, pietruszka (korzeń), por, seler, ziemniaki

Owoce: gruszki, jabłka

Propozycje potraw: Bigos, gołąbki, sałatka z buraka i jabłka, placki z warzyw korzeniowych, pieczone ziemniaki z rozmarynem, koktajl z jarmużu i jabłka.

Luty

Warzywa: buraki, cebula, czosnek, jarmuż, kapusta (wszystkie rodzaje), marchew, pasternak, pietruszka (korzeń), por, seler, ziemniaki

Owoce: gruszki, jabłka

Propozycje potraw: Frittata z warzywami korzeniowymi, gratin z ziemniaków i selera, surówka z kapusty i marchewki, ciasto marchewkowe, pieczony jarmuż z czosnkiem.

WIOSNA (marzec - maj)

Marzec

Warzywa: buraki, cebula, czosnek, jarmuż, kapusta (wszystkie rodzaje), kiełki, marchew, nowalijki (rzodkiewka, szczypiorek), pasternak, pietruszka (korzeń), por, seler, szpinak, ziemniaki

Owoce: gruszki, jabłka

Propozycje potraw: Sałatka z nowalijkami, zupa szpinakowa, placuszki z rzodkiewką i szczypiorkiem, koktajl z kiełków i jabłka.

Kwiecień

Warzywa: botwinka, buraki, cebula, czosnek, jarmuż, kapusta, kiełki, marchew, nowalijki (rzodkiewka, szczypiorek, sałata, rukola), pasternak, pietruszka (korzeń i nać), por, rabarbar, seler, szparagi (koniec miesiąca), szpinak, ziemniaki

Owoce: jabłka (z przechowalni)

Propozycje potraw: Zupa botwinkowa, sałatka z szparagami i jajkiem, risotto ze szparagami, ciasto z rabarbarem, koktajl z botwinki.

Maj

Warzywa: botwinka, bób (koniec miesiąca), brokuł, cebula, czosnek, jarmuż, kalafior, kapusta wczesna, marchew młoda, nowalijki (wszystkie rodzaje sałat, rukola, szczypiorek, rzodkiewka), pietruszka (korzeń i nać), rabarbar, szparagi, szpinak, ziemniaki młode

Owoce: czereśnie (koniec miesiąca), truskawki (koniec miesiąca)

Propozycje potraw: Młode ziemniaki z koperkiem i masłem, sałatka z truskawkami i rukolą, szparagi z jajkiem sadzonym, placki z cukinii, mus z rabarbaru.

LATO (czerwiec - sierpień)

Czerwiec

Warzywa: bób, brokuł, cebula, cukinia, czosnek, fasolka szparagowa, jarmuż, kalafior, kalarepa, kapusta wczesna, marchew młoda, nowalijki (wszystkie rodzaje), ogórki, papryka, pietruszka (korzeń i nać), pomidory, rabarbar, sałaty, szparagi (początek miesiąca), szpinak, ziemniaki młode

Owoce: agrest, borówki, czereśnie, jagody, maliny, morele, porzeczki (czerwone, czarne), truskawki, wiśnie

Propozycje potraw: Zupa z bobu, letnia sałatka z owocami, chłodnik ogórkowy, ciasto z owocami sezonowymi, lemoniada z czarnej porzeczki, smoothie jagodowe.

Lipiec

Warzywa: bakłażan, bób, brokuł, cebula, cukinia, czosnek, fasolka szparagowa, jarmuż, kalafior, kalarepa, kapusta, kukurydza, marchew, ogórki, papryka, pietruszka (korzeń i nać), pomidory, por, sałaty, szpinak, ziemniaki

Owoce: agrest, aronia, borówki, brzoskwinie, czereśnie, jagody, jeżyny, maliny, morele, nektarynki, porzeczki (czerwone, czarne), poziomki, wiśnie

Propozycje potraw: Gazpacho, sałatka grecka, grillowane warzywa, letnie risotto z cukinią i pomidorami, domowe lody owocowe, tarta z nektarynkami.

Sierpień

Warzywa: bakłażan, brokuł, cebula, cukinia, czosnek, dynia, fasolka szparagowa, jarmuż, kalafior, kalarepa, kapusta, kukurydza, marchew, ogórki, papryka, pietruszka (korzeń i nać), pomidory, por, sałaty, szpinak, ziemniaki

Owoce: aronia, borówki, brzoskwinie, jagody, jeżyny, maliny, morele, nektarynki, porzeczki (czerwone, czarne), poziomki, śliwki, winogrona, wiśnie

Propozycje potraw: Ratatouille, grillowana kukurydza, placki z cukinii, sałatka z brzoskwiniami i serem feta, ciasto ze śliwkami, dżemy i przetwory owocowe.

JESIEŃ (wrzesień - listopad)

Wrzesień

Warzywa: bakłażan, brokuł, brukselka, cebula, cukinia, czosnek, dynia, fasola, grzyby, jarmuż, kalafior, kalarepa, kapusta, kukurydza, marchew, ogórki, papryka, pietruszka (korzeń i nać), pomidory, por, sałaty, seler, szpinak, ziemniaki

Owoce: aronia, brzoskwinie, gruszki, jabłka, jeżyny, maliny, morele, orzechy włoskie, pigwa, śliwki, winogrona

Propozycje potraw: Krem z dyni, gulasz z grzybami leśnymi, placki ziemniaczane, sałatka z gruszką i orzechami, ciasto z jabłkami, nalewki owocowe.

Październik

Warzywa: bakłażan (początek miesiąca), brokuł, brukselka, cebula, czosnek, dynia, fasola, grzyby, jarmuż, kalafior, kapusta, marchew, papryka, pietruszka (korzeń i nać), por, sałaty, seler, szpinak, ziemniaki

Owoce: gruszki, jabłka, pigwa, śliwki (początek miesiąca), winogrona, żurawina

Propozycje potraw: Pieczony kalafior, zapiekanka z brukselką, zupa grzybowa, mus jabłkowy, ciasto z dynią, grzane wino z gruszką.

Listopad

Warzywa: brokuł, brukselka, buraki, cebula, czosnek, dynia, jarmuż, kapusta (wszystkie rodzaje), marchew, pasternak, pietruszka (korzeń), por, seler, ziemniaki

Owoce: gruszki, jabłka, żurawina

Propozycje potraw: Zapiekanka z warzyw korzeniowych, gołąbki, bigos, zupa dyniowa, pierogi z kapustą i grzybami, kompot z jabłek i żurawiny.

Jak przechowywać sezonowe produkty?

Aby jak najdłużej cieszyć się sezonowymi produktami, warto wiedzieć, jak prawidłowo je przechowywać:

Warzywa korzeniowe (marchew, pietruszka, seler, buraki)

• Najlepiej przechowywać w chłodnym, ciemnym i wilgotnym miejscu (np. piwnica)
• Można trzymać w pojemniku wypełnionym piaskiem
• W lodówce wytrzymują do 2-3 tygodni, najlepiej w szufladzie na warzywa

Warzywa liściaste (sałata, szpinak, jarmuż)

• Przechowywać w lodówce, zawinięte w wilgotny ręcznik papierowy
• Najlepiej spożyć w ciągu kilku dni od zakupu

Owoce jagodowe (maliny, borówki, truskawki)

• Przechowywać w lodówce, nie myte, w oryginalnym opakowaniu lub pojemniku z otworami
• Najlepiej spożyć w ciągu 1-2 dni
• Można zamrozić na zimę

Jabłka i gruszki

• Przechowywać w chłodnym miejscu lub w lodówce
• Oddzielić od innych owoców i warzyw (wydzielają etylen, który przyspiesza dojrzewanie)
• Mogą wytrzymać kilka tygodni lub nawet miesięcy w odpowiednich warunkach

Metody konserwowania sezonowych produktów

Aby cieszyć się smakiem sezonowych produktów przez cały rok, warto poznać różne metody ich konserwowania:

Mrożenie

Najłatwiejsza metoda konserwowania, która zachowuje większość wartości odżywczych. Najlepiej nadają się do mrożenia:

• Owoce jagodowe (maliny, truskawki, borówki, porzeczki)
• Warzywa (groszek, fasolka szparagowa, brokuł, kalafior, szpinak)
• Zioła (posiekane i zamrożone w kostkach lodu lub oleju)

Kiszenie

Naturalna metoda fermentacji, która nie tylko konserwuje warzywa, ale także zwiększa ich wartość odżywczą. Najlepiej kisi się:

• Kapustę (biała, czerwona)
• Ogórki
• Buraki
• Marchew
• Cukinia

Pasteryzowanie

Przetwory zamknięte w słoikach, podgrzane do temperatury, która niszczy bakterie. Idealne do:

• Dżemów i konfitur
• Soków i przecierów
• Warzyw w occie (ogórki, papryka, cukinia)
• Sosu pomidorowego

Suszenie

Usuwanie wody z produktów, co zapobiega rozwojowi bakterii i przedłuża trwałość. Dobrze suszyć:

• Grzyby
• Jabłka i gruszki
• Zioła
• Pomidory

Ekologiczne aspekty sezonowego odżywiania

Wybierając sezonowe i lokalne produkty, przyczyniamy się do zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko:

• Mniejszy ślad węglowy - produkty nie muszą być transportowane z dalekich krajów
• Mniejsze zużycie energii - brak potrzeby przechowywania w chłodniach czy uprawy w szklarniach
• Mniej opakowań - lokalne produkty często sprzedawane są luzem lub w prostych opakowaniach
• Wsparcie bioróżnorodności - lokalni rolnicy częściej uprawiają różnorodne odmiany roślin

Gdzie kupować sezonowe produkty?

Najlepsze miejsca, by zaopatrzyć się w świeże, sezonowe produkty:

• Lokalne targowiska i bazary - zwykle oferują świeże produkty od okolicznych rolników
• Bezpośrednio od producentów - gospodarstwa rolne, które prowadzą sprzedaż bezpośrednią
• Kooperatywy spożywcze - zrzeszenia konsumentów, którzy wspólnie kupują produkty od lokalnych rolników
• Sklepy z żywnością ekologiczną - często współpracują z lokalnymi dostawcami
• Systemy rolnictwa wspieranego przez społeczność (RWS) - model współpracy między konsumentami a rolnikami

Podsumowanie

Sezonowe odżywianie to nie tylko dbałość o własne zdrowie i portfel, ale także o środowisko. Wybierając produkty zgodnie z naturalnym cyklem wegetacyjnym:

• Zyskujemy dostęp do bardziej aromatycznych i odżywczych produktów
• Oszczędzamy pieniądze
• Wspieramy lokalnych producentów
• Zmniejszamy swój negatywny wpływ na środowisko
• Urozmaicamy swoją dietę, dostosowując ją do zmieniających się pór roku

Zachęcamy do wydrukowania naszego kalendarza sezonowości i zawieszenia go w kuchni - to prosty sposób, by pamiętać, jakie produkty są aktualnie najlepsze!